Sock với Clip " Hủ tục lạc hậu bắt vợ ở Lai Châu "

Nỗi đau từ tục 'cướp vợ'

Mùa xuân đến, khi những rừng mơ, rừng mận trên núi rung rinh khoe chồi biếc, cũng là khi tiếng khèn, tiếng pí, tiềng cồng, chiêng và cả tiếng hát cất trên khắp các bản làng ở miền Tây tỉnh Nghệ An. Nhưng giữa mùa thơ mộng ấy, nhiều thiếu nữ người Mông lại lâm vào bi kịch vì những biến tướng của tục Háy Pù (cướp vợ).

Bị lợi dụng bởi phong tục ép uổng này, nhiều bé gái phải bỏ học giữa chừng, bỏ dở tuổi hoa niên về nhà người làm vợ, làm mẹ. Nỗi đau những vầng trăng chưa tròn Ngồi xe ôm vượt hơn 60 km đường rừng từ trung tâm huyện lỵ Kì Sơn (Nghệ An) vào Huồi Tụ chằng chịt những cua gấp tay áo khá nguy hiểm. Đây là xã giáp biên giới với nước bạn Lào và có số người Mông đông nhất huyện.


Bản làng Huổi Tụ

Người đầu tiên chúng tôi tìm đến là già Vừ Trìa La ở bản Na Vy. Già năm nay gần 70 tuổi nhưng vẫn leo núi lội khe không biết mệt mỏi. Bên bếp lửa bập bùng, già kể cho cho chúng tôi nghe về tục Háy Pù. Ngày xưa, việc cưới xin của người Mông có nhiều thứ nghi lễ nặng lắm. Nhiều trai gái yêu nhau tha thiết nhưng nhà trai nghèo quá nên không đủ lễ vật do nhà gái thách cưới nên có rất nhiều đôi dù yêu nhau lắm cũng không thành đôi lứa. Và có một chàng trai vì nhà nghèo, khó khăn quá nên đã nghĩ ra kiểu lấy vợ bất đắc dĩ - trộm vợ. Theo già Vừ Tría La, tục Háy Pù có từ đó, truyền từ đời này sang đời khác như một luật tục”.

Cũng theo lời già La thì Háy Pù trước đây là một phong tục nhân văn nhưng bây giờ biến tướng và nảy sinh nhiều tiêu cực. Và không ít cô gái còn rất trẻ là nạn nhân của tục cướp vợ này. Một anh bạn người bản địa dẫn đường nói với chúng tôi: “Mùa xuân, các phiên chợ, lễ hội được tổ chức cũng là thời điểm trai gái hẹn hò và Háy Pù nhiều nhất. Đây cũng là chuyện thường ngày ở bản ấy mà, đếm hết mần răng được? Ta dẫn đi cho mà xem”. Bản Na My, những ngôi nhà xiêu vẹo dọc sườn núi. Anh bạn người Mông dân chúng tôi vào một mái nhà tranh nhỏ lụp xụp ở cuối bản Na My. “Đây là Vừ Y Bâu, nó mới bỏ chồng về nhà đó. Bâu bị Háy Pù khi mới 14 tuổi. Cô bé có khuôn mặt nặng trĩu, đôi mắt vô hồn, thâm quầng, nặng trĩu. Hỏi chuyện chồng con, Bâu chỉ khóc. Mười bốn tuổi, Bâu như nụ mơ trắng chúm chím đầy hương sắc với nhiều ước mơ hi vọng. Vậy mà trong một lần du xuân, trên đường trở về, Bâu bị 5 người bắt cóc lên xe máy. Dù em khóc lóc, giãy dụa vẫn bị nhốt vào căn buồng kín. Trong thâm tâm của Bâu nghĩ rằng Háy Pù đồng nghĩa với việc từ đây trở thành con ma nhà người ta nên phải cắn răng cam chịu. Nhưng khổ nỗi, chồng Bâu cũng chỉ là một cậu bé đang tuổi ăn, tuổi lớn ham chơi chứ chưa có khôn. Mỗi bận say khướt, cậu ta lại thượng cẳng chân, hạ cẳng tay với vợ. Chịu không nổi, Bâu bỏ về nhà bố mẹ đẻ mặc dù phong tục của người Mông rất kị việc vợ chồng bỏ nhau.

Clip

Không chỉ những cô gái con nhà nghèo mà cả những học sinh đang cắp sách đến trường cũng thành nạn nhân của tục Háy Pù. Cô giáo Loan, giáo viên trường THCS Huồi Tụ kể em Vừ Y Bản ở bản Huồi Khe. Bản là học sinh hiền lành xinh xắn, thông minh học giỏi, là niềm hi vọng trong phong trào học tập của trường. Năm ngoái, sau khi ăn Tết xong không thấy Bản đến trường nữa. Hỏi ra mới hay, Bản đã bị Háy Pù về làm vợ ở bản Na Ny. Trong khi ném còn cùng chúng bạn thì em bị một nhóm thanh niên vác lên xe máy bắt về nhà làm vợ một người con trai hơn em 1 tuổi. Trường hợp của Vừ Y Mái cũng không kém phần xót xa. Đang học năm cuối THCS thì Mái bị Háy Pù. Một đêm khi tiếng gà rừng le te gáy, Mái dậy nhóm bếp để nấu cơm thì bất chợt 3 bóng đen xông vào, lấy giẻ nhét và miệng và cho vào bao tải bỏ lên xe máy rú ga phóng đi trong đêm. Quá hoảng sợ Mái đã ngất đi, khi tỉnh lại thấy ở trong buồng kín. Mái khóc lóc thảm thiết nhưng đã bị Háy Pù thì như “gạo đã nấu thành cơm” đó là luật tục bất di bất dịch của người Mông. Ngày lễ cưới, mặc bộ đồ cô dâu đi qua trường học, Mái nhìn mái trường thân yêu, nhìn chúng bạn mà lòng đau như cắt.
“Cướp vợ”- tập tục bị biến tướng Háy Pù đó là tục lệ cướp vợ của người Mông ở Kì Sơn (Nghệ An) - một phong tục rất đẹp tồn tại từ bao đời, rất đậm đà lòng nhân ái, cảm thông với người nghèo. Nhưng hiện nay tục lệ này bị biến tướng thành vấn nạn. Nhiều bé gái vị thành niên đã trở thành nạn nhân của tục Háy Pù. Một giáo viên ở trường THCS Huồi Tụ buồn bã tâm sự với chúng tôi về thực trạng nhức nhối này: “Người con trai thường lợi dụng các đối tượng mà mình thích, thừa lúc sơ hở là bắt về làm vợ ngay. Tôi từng nhiều đêm nghe tiếng kêu thét kinh hoàng của những bé gái bị cướp về làm vợ mà chua xót. Những bé gái còn non dại chưa có kiến thức gì về cuộc sống hôn nhân và gia đình cũng như sức khoẻ về sinh sản, mà sớm về làm vợ, làm mẹ thì cuộc sống rất vất vả, không hạnh phúc dẫn đến tan vỡ và bi kịch xảy ra là điều khó tránh khỏi. Những cuộc hôn nhân ấy chẳng không xuất phát từ tình yêu hai phía mà còn không hợp pháp vì hầu như không có sự xác nhận của chính quyền địa phương. Vì thế phần lớn đều rơi vào bi kịch. Thế nhưng, khi chúng tôi đề cập đến vấn đề này, ông Vừ Bá Dìa - Chủ tịch UBND xã Huồi Tụ hồn nhiên: “Đó chẳng qua cũng là tập tục từ xưa đến nay thôi mà. Đằng nào mà chẳng lấy chồng”. Còn bà Phó chủ tịch hội LHPN huyện Kì Sơn Vũ Thị Huyền thừa nhận có tục “cướp vợ” ở các bản người Mông. Bà Huyền cho biết: “ở huyện Kỳ Sơn rừng núi hiểm trở, giao thông đi lại khó khăn. Bản của ngưòi Mông đều gần biên giới, có bản đi bộ 2 - 3 ngày đường mới tới nơi. Thiếu phương tiện thông tin liên lạc nên việc tuyên truyền đến dân bản còn rất hạn chế”.
Thầy giáo Minh, một người dưới xuôi lên đây công tác có thâm niên trên 10 năm cho biết: “Mỗi năm ở Huồi Tụ có gần chục trường hợp là học sinh bị “cướp” về làm vợ. Năm 2007 có hơn 10 em, năm 2008 có 7 em. Cứ mỗi đợt Tết qua, trường lại vắng bóng nhiều em gái”. “Các thầy cô cũng căn dặn học sinh đừng có “cướp vợ” thậm chí, đến từng nhà vận động tuyên truyền thì nhiều người còn bảo: “Thầy giáo hay hầy (hay nhỉ), ta có đi cướp vợ mô (đâu), con ta đi cướp đó chứ!”. Dù thương các em gái lắm nhưng chúng tôi cũng chỉ “ lực bất tòng tâm”. Thầy Minh than thở. Tục Háy Pù theo truyền thống của người Mông thường diễn ra khi đôi trai gái yêu nhau say đắm nhưng vì nhà trai nghèo không đủ tiền để làm đám cưới. Cả hai sẽ thống nhất đến với nhau bằng tục “bắt vợ”. Người con gái khi đến điểm hẹn chờ người yêu “bắt” về mang theo luôn tư trang. Người con trai cùng mấy người bạn thân hộ tống chờ sẵn ở điểm hẹn. Khi gặp nhau, người con trai dắt tay cô gái về nhà mình nhưng người con gái giả vờ chống lại buộc người con trai phải kéo đi. Theo tục lệ của người Mông, sau khi ở nhà trai được một đêm, cô gái không được phép trở nhà cha mẹ đẻ nữa. Sau 3 ngày, nhà trai mới cử người sang nhà gái báo chính thức về chuyện “bắt vợ”. Nếu nhà gái phản ứng thì nhà trai phải đưa ra kỉ vật mà mà đôi trai gái đã trao nhau để chứng minh việc “trộm vợ” của mình là đúng với phong tục. Sau đó thì lễ cưới được tiến hành giản đơn.